Osnovne informacije o III ciklusu studija
U skladu sa zakonskim odredbama i Pravilima studiranja prema Bolonjskom procesu, Prirodno-matematički fakultet je tokom 2009. godine započeo procedure normiranja trećeg ciklusa studija, u trajanju od tri godine, odnosno 180 ECTS bodova.
Na osnovu člana 56. Zakona o visokom obrazovanju, prečišćeni tekst (Službene novine Kantona Sarajevo, broj: 22/10), Senat Univerziteta u Sarajevu je, na sjednici održanoj 2010. godine, donio, a Upravni odbor Univerziteta u Sarajevu na 38. sjednici održanoj 29.12. 2010. godine, odobrio Pravila studiranja za treći ciklus studija na Univerzitetu u Sarajevu.
Treći ciklus vodi do akademskog zvanja doktora nauka, traje tri godine i vrednuje se sa 180 ECTS.
Prva generacija svršenih studenata drugog ciklusa studija na pojedinim odsjecima Prirodno-matematičkog fakulteta pojavikla se u akademskoj 2010/2011. godini. U skladu s tim, Fakultet je, na osnovu inicijative sa svih odsjeka, procijenio da postoji potreba za pokretanjem trećeg ciklusa studija po bolonjskom sistemu studiranja, kako bi se ostvario kontinuitet u nastavnom procesu i omogućila vertikalna prohodnost studija.
U akademskoj 2011/2012. godini upisana je prva generacija studenata trećeg ciklusa u oblasti matematičkih nauka, u 2012/2013. u oblastima bioloških i hemijskih nauka i usvojeni su elaborati o trećem ciklusu studija u oblastima fizičkih i geografskih nauka. Prva generacija studenata III ciklusa na Odsjeku za geografiju upisana je u akademskoj 2013/2014. godini, a naredne 2014/2015. god. započet je nastavni proces i na Odsjeku za fiziku.
Početak studiranja na III ciklusu Prirodno-matematičkog fakulteta započeo je nastavno-naučnim programom „Doktorski studij matematičkih nauka u Jugoistočnoj Evropi“, koji je realiziran u sklopu TEMPUS programa, a, pored Odsjeka za matematiku, kao partneri, učestvovali su Univerziteti Karl-Franzens (Graz, Austrija), St. Kliment Ohridski (Sofija, Bugarska), Beograd (Srbija), Luigj Gurakuqi (Skadar, Albanija), Tuzla i Banja Luka (Bosna i Hercegovina), Sv. Kiril i Metod (Skopje, Makedonija) te Univerzitet u Crnoj Gori i Zavod za matematiku i informatiku Bugarske akademije nauka (Sofija, Bugarska).
Odsjek za biologiju, sa najvećim brojem upisanih studenata na Prirodno-matematičkom fakultetu, uspješno je organizirao II ciklus studija na pet smjerova iz čega proizilazi i značajan interes kandidata za nastavak doktorskog školovanja u istom obrazovnom pravcu. Jako je važno napomenuti da smjerovi obrazovanja koje prakticira i promovira Odsjek za biologiju ima visoku pragmatičnu vrijednost. Na osnovu prethodnog, u 2012/2013. god. upisana je prva generacija studenata III ciklusa studija bioloških nauka, pri čemu je 15 studenata upisano na oblasti ekologija, genetika i mikrobiologija.
Naredne akademske godine studij III ciklusa, pored navedenih, upisuju i studenti na oblasti biohemije i fiziologije, čime se na Odsjeku za biologiju doktorski studij realizira na svim predviđenim oblastima, sa ukupno 23 doktoranda. Zaključno sa novembrom 2016. godine, doktorski studij III ciklusa na Odsjeku za biologiju je pohađalo 36 studenata, od kojih su četiri uspješno odbranili svoje doktorske disertacije.
Prva generacija svršenih studenata II ciklusa je izašla sa Odsjeka za fiziku u akademskoj 2011./2012. godini. U skladu s tim, Odsjek za fiziku je procijenio da postoji potreba da se pokrene III ciklus studija po bolonjskog sistemu studiranja, kako bi se ostvario kontinuitet u nastavnom procesu i omogućila vertikalna prohodnost studija. Pored toga, postoje i magistri fizičkih nauka, koji su završili postdiplomski studij prema predbolonjskom programu studija, a koji bi se također mogli uključiti na studij III ciklusa.
Odsjek za fiziku, u akademskoj 2013/2014. godini je sačinio Elaborat opravdanosti pokretanja III ciklusa – doktorski studij iz fizičkih nauka sa studijskim programom teorijska fizika sa dva podusmjerenja: atomska, molekularna i optička fizika i fizika elementarnih čestica. Ovaj dokument je usvojen u akademskoj 2014/2015. godini.
Prema odredbama čl. 5. Pravila studiranja, na III ciklus studija na Univerzitetu u Sarajevu, tokom akademske 2010/11. god., na Odsjeku za geografiju Prirodno-matematičkog fakulteta Sarajevo obavljene su odgovarajuće pripreme za organizaciju III ciklusa studija za smjerove nastavno-naučnog procesu II ciklusa studija po bolonjskim principima.
Realizacija tih aktivnosti nastavljena je tokom akademske 2012/13. godine. Kreiran je nastavni plan, definirani nastavni programi (moduli) za sve nastavne predmete i pripremljen Elaborat za pokretanje studijskog programa III ciklusa studija. Time su bili ispunjeni svi preduvjeti za početak nastavno-naučnog procesa na doktorskom studiju koji je Odsjek za geografiju realizirao na dva smjera: turizam i zaštita životne sredine i regionalno i prostorno planiranje.
Danas na III ciklusu studija na ovim smjerovima studiraju dvije kandidatkinje.
Na Odsjeku za hemiju, u akademskoj 2012/2013. godini je, nakon izrade i usvajanja elaborata, pokrenut studij III ciklusa – doktorski studij, koji je namijenjen prvenstveno magistrima hemijskih nauka i kandidatima koji su završili drugi ciklus studija po bolonjskim principima, zatim magistrima hemije te drugim kandidatima koji imaju odgovarajući stepen na srodnim fakultetima.
U prvu generaciju doktorskog studija je upisano deset studenata, a u narednim godinama je studiralo ukupno 20 kandidata, od kojih su tri odbranila doktorske disertacije i stekla zvanje doktora hemijskih nauka.
U prvu godinu doktorskih studija Odsjeka za matematiku Prirodno-matematičkog fakulteta upisano je 11 kandidata. Nastavak nastavno-naučnog procesa u narednim akademskim godinama je rezultirao upisom deset novih studenata, a doktorski studij je do danas uspješno završilo njih osam, stječući stručni naziv doktora matematičkih ili doktora kompjuterskih nauka.
Osim za prirodne i matematičke nauke, Prirodno-matematički fakultet je, shodno Odluci Senata Univerziteta u Sarajevu broj: 0101-I-1569/08, od 14. 05. 2008. godine, matičan i za oblast metodike nastave prirodnih i matematičkih nauka. Nastavnički smjer na Prirodno-matematičkom fakultetu Sarajevo postoji na svih pet odsjeka na I i II ciklusu studija po bolonjskom sistemu studiranja.
Na osnovu zajedničke procjene i inicijative sa svih odsjeka, ukazano je da postoji opravdana potreba za pokretanjem trećeg ciklusa studija prirodno-matematičkih nauka u obrazovanju po bolonjskom sistemu, a u cilju ostvarivanja kontinuiteta u nastavnom procesu i omogućavanja sukcesivne prohodnosti studija nakon I i II ciklusa na nastavničkim smjerovima svih odsjeka.
Uvažavajući prethodne činjenice, a na osnovu Pravila studiranja za treći ciklus studija na Univerzitetu u Sarajevu (decembar 2010. god.) i Pravila i smjernica studiranja za treći ciklus studija na Prirodno-matematičkom fakultetu (juni 2010. i juni 2011. god.), pristupilo se izradi elaborata za Zajednički studij III ciklusa (doktorski studij) u obrazovanju.
Nakon provođenja zakonskih procedura i usvajanja svih potrebnih dokumenata i akata, Prirodno-matematički fakultet je, u akademskoj 2013/3014. godini, započeo nastavno-naučni proces na zajedničkom trećem ciklusu – doktorski studij “Prirodne i matematičke nauke u obrazovanju”, upisujući prvu generaciju od sedam studenata.
U okviru zajedničkog doktorskog studija na nastavničkim programima (studij trećeg ciklusa po bolonjskim principima) na odsjecima za biologiju, fiziku, geografiju, hemiju i matematiku Prirodno-matematičkog fakulteta Sarajevo, kandidati stječu aktivna znanja i razvijaju istraživačke sposobnosti i vještine, što im omogućava da se samostalno bave naučnim radom.
Studij se sastoji od predavanja i naučnoistraživačkog rada u okviru izrade doktorske disertacije, koji se valorizira u četiri doktorska seminara i odbranu doktorske disertacije. Prema nastavnom planu i programu, predmeti su raspodijeljeni u četiri grupe. Prvu čine predmeti iz oblasti pedagoških i psiholoških nauka. U drugu grupu svrstani su predmeti iz oblasti metodike nastave pojedinih predmeta. Trećoj grupi pripadaju specifične oblasti prirodnih i matematičkih nauka (strukovni predmeti), a četvrtu grupu čine predmeti/seminari koji se neposredno ostvaruju tokom naučnoistraživačkih aktivnosti kandidata i izradi doktorske disertacije.
Nastavni plan i program je koncipiran sa velikim brojem izbornih predmeta koji pokrivaju različite oblasti savremenih istraživanja u oblasti obrazovanja iz prirodnih i matematičkih nauka. Na ovaj način studentima je ponuđen širok izbor aktuelnih sadržaja iz kojih će kandidat odabrati doktorsku temu. Temelj ovog studija predstavljaju naučnoistraživačke aktivnosti u okviru doktorskog rada, koje kandidati obavljaju u prostorijama Fakulteta, u okviru već formiranih naučnoistraživačkih timova i kabineta u različitim disciplinama na pojedinim odsjecima i/ili u odgovarajućim obrazovno-istraživačkim institucijama.
Na studiju zajedničkog trećeg ciklusa – doktorski studij Prirodne i matematičke nauke u obrazovanju, u nastavno-naučni proces trenutno je uključeno deset doktoranada, od kojih šest pohađa nastavu na programu matematika u obrazovanju, tri studenta su na programu fizika u obrazovanju, a jedan na programu geografija u obrazovanju.
Struktura III ciklusa studija – doktorski studij na Prirodno-matematičkom fakultetu Univerziteta u Sarajevu je koncipirana prema slijedećem:
• biohemija i fiziologija
• ekologija
• genetika
• mikrobiologija
- hemija
- opći smjer
- primijenjena matematika
- teorijske kompjuterske nauke
- biologija u obrazovanju
- fizika u obrazovanju
- geografija u obrazovanju
- hemija u obrazovanju
- matematika u obrazovanju
Na kraju treba istaći da je bolonjski sistem na Prirodno-matematičkom fakultetu do sada značajno unaprijedio nastavno-naučni proces na sva tri ciklusa studija. Uprkos prisutnim teškoćama u realizaciji obrazovanja, Fakultet je u punom naučnom i nastavnom kapacitetu sa maksimalnim zalaganjem nastavnog osoblja adekvatno odgovorio na vrlo visoke standarde i zahtjeve studija po bolonjskom sistemu.